«صنعت پوشاک ظرفیت ایجاد یک میلیون و ۴۰۰ هزار شغل را داراست» این مطلب را جمشید عدالتیان شهریاری، فعال اقتصادی که سال‌ها در حوزه صنعت فعالیت کرده است، می‌گوید. او بر این باور است: «تا زمانی‌که صنعت از رکود خارج نشود، نمی‌توان شعار ایجاد اشتغال در کشور را محقق کرد.» بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه، سالانه بین ۹۵۵ هزار تا ۹۷۰ هزار شغل باید ایجاد شود که برای تحقق این میزان اشتغالزایی باید به نرخ رشد ۸ درصد برسیم که با صنعت رکود زده نه اشتغال ایجاد می‌شود و نه امکان دست‌یابی به رشد مطلوب اقتصادی وجود دارد. حرف بسیاری از دست‌اندرکاران حوزه صنعت از جمله شهریاری این است که صنعت پوشاک در تمام کشورهای توسعه یافته اصلیترین زمینه ارز آوری را برای اقتصاد آن کشور‌ها فراهم می‌کند، حال آنکه در ایران اوضاع به گونه دیگری رقم خورده است. شهریاری در عین حال وضعیت صنایع در کشور را چندان سیاه نمی‌داند. او معتقد است: «در دولت یازدهم جلوی سقوط صنعت گرفته شد». متن گفت‌و‌گو با عدالتیان شهریاری، عضو برجسته اتاق ایران و فعال صنعتی در ادامه آمده است:
چند سالی است که نام صنعت در کشور با رکود گره خورده است. نقدینگی اصلیترین بحران صنعت‌گران در ایران است. بحرانی که به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران صنعتی کشور در زمان فعالیت دولت‌های نهم و دهم به اوج خود رسید. حالا شما به عنوان کسی که سال‌ها در حوزه صنعت فعال بوده‌اید وضعیت صنایع کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سا‌عت‌ها می‌توان به پرسشی که شما مطرح کردید پاسخ داد. چرا که مشکلات صنعت در ایران باید از زوایای مختلف و به همراه جزئیات بررسی شود. در این حالت است که می‌توان به این نتیجه رسید مشکلات صنعت در ایران را نمی‌توان به دولت‌های نهم و دهم ربط داد. هر چند می‌پذیرم بحران صنایع در دولت گذشته تشدید شد. اما با ورق زدن تاریخ صنعت در ایران، به خصوص از سال‌های بعد از انقلاب تا کنون می‌توان دریافت که صنعتی شدن سالهاست در ایران در جا می‌زند و متاسفانه هیچ‌یک از دولت‌هایی که بر سر کار آمدند نتوانستند سازوکار مشخصی برای رشد و توسعه صنعتی کشور در نظر بگیرند. اساسا مفهوم صنعتی شدن در ایران به درستی تعریف نشده است. نگاهی به وضعیت کشاروزی، خودروسازی، پتروشیمی پوشاک و نساجی به خوبی سرگیجه دولت‌ها از مفهوم صنعتی شدن را نمایان می‌کند. دلایل هم بسیار روشن است.
درباره این دلایل توضیح می‌دهید؟
دلایل روشن است. اقتصاد یارانه‌ای و نفتی موجب شده ایران نتواند یک کشور صنعتی باشد. ایران یک کشور نفت‌خیز است و تا زمانی که پول نفت هست لزومی به صنعتی شدن نمی‌بیند. شاهد هستیم حتی زمانی که دولت‌ها آماری از صادرات غیر نفتی می‌دهند، در واقع از صادرات محصولات پتروشیمی صحبت می‌کنند. وضعیت بخش کشاورزی را بررسی کنید. چند سال است کشاورزی به صورت سنتی انجام می‌شود. وقتی به کشاورز یارانه و انرژی ارزان پرداخت می‌شود، چطور می‌توان انتظار صنعتی شدن از آن داشت؟ در حال حاضر چهار میلیون خانوار از بخش کشاورزی امرار معاش می‌کنند که به صورت تدریجی به زیر خط فقر می‌روند. در صنایع دیگر هم وضعیت به همین منوال است.
همانطور که شما اشاره کردید مشکلات دنیای پیچیده صنعت را نمی‌توان به عملکرد یک دولت خاص مربوط دانست. اما مقایسه بین عملکرد دولت‌ها می‌تواند نشانه‌هایی از پیشرفت یا عقب‌گرد در صنعت را مشخص کند. برای مثال، پرداخت وام‌های بی‌حساب و کتاب به نام بنگاه‌های زود بازده اقتصادی که در نهایت به کام دلالان رفت ضربه محکمی بود که دولت احمدی‌نژاد به تولید کشور وارد کرد. دولت یازدهم می‌گوید که توانسته از انحراف پرداخت تسهیلات به بخش صنعت بکاهد. در این باره چه نظری دارید؟
ارزیابی من از عملکرد دولت یازدهم در حوزه صنعت مثبت است. نمی‌گویم در این دولت مشکلات ریشه کن شد اما همانطور که در پرسشتان مطرح کردید، تدابیر اقتصادی دولت یازدهم توانست تا حدودی جلوی سقوط شاخص‌های صنعتی را بگیرد. در واقع تولید و صنعت یکی از حوزه‌هایی است که در دولت یازدهم در اولویت قرار گرفت و در حالی که کارخانه‌ها و کارگاه‌های بسیاری در حال تعطیلی بودند و سلطه واردات کالاهای مصرفی بر بازار در حال تیشه زدن به ریشه تولید و صنعت کشورمان بود، دولت سیاست‌های غلط گذشته در این حوزه را بازنگری و مسیر را به سمت درست آن هدایت کرد. حاصل آن هم بازسازی ۳ هزار و ۴۰۰ واحد تولیدی و صنعتی است که در حال تعطیلی بودند. هر چند منتقدان دولت یازدهم بسیار تلاش کردند، با جوسازی رسانه‌ای و نام بردن از برخی برندهای صنعتی که در دولت‌های گذشته دچار زیان دهی شده‌اند مانند کارخانه ارج و آزمایش اینگونه القاء کنند که دولت یازدهم شرایط را به گونه‌ای مدیریت کرده که واحدهای تولیدی به سمت تعطیلی بروند! بر هیچ کار‌شناس و منتقد منصفی پوشیده نیست که دولت یازدهم وقتی سر کار آمد حوزه تولید رو به نابودی بود و کارخانجات و کارگاه‌های صنعتی به دلایل مختلف در معرض تعطیلی بودند و هزاران کارخانه و واحد صنعتی تعطیل شده بود. رشد منفی ۷ درصدی و تورم بالای ۴۰ درصد شرایطی نبود که واحدهای صنعتی و تولیدی بتوانند در آن نفس بکشند. وضعیت مناسبات بین‌المللی هم در این دوره که روشن است و تراز تجاری کشورمان هم نشان می‌دهد که قبل از سر کار آمدن دولت یازدهم وضعیت صنعت و تولید و به طور کلی اقتصاد کشورمان در چه وضعیتی بود. منتقدان امروز و مدیران دیروز، شاید بهتر باشد سری به ۳ هزار و ۴۰۰ واحد تولیدی بزنند که تعطیل شده بودند و با اتخاذ تدابیر موثر در دولت یازدهم به عرصه تولید بازگشتند و تولیدشان را از سر گرفتند. این گونه بهتر در جریان وضعیت موجود قرار می‌گیرند.
به عقیده شما اقدام شاخص دولت یازدهم برای بازگشت رونق به تولید و صنعت چه بود؟ اقدامی که توجه به آن را به تیم اقتصادی دولت دوازدهم هم پیشنهاد کنید..
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که باعث شده بود تولید و صنعت کشور در مدار تعطیلی قرار بگیرد، بی‌انضباطی مالی بود و دولت یازدهم در همان آغاز کار با اصلاح این روند معیوب زمینه اختصاص بهینه منابع مالی را به بخش‌های تولیدی و صنعتی فراهم کرد. بر این اساس در قالب طرح رونق ۲۴ هزارو ۷۳۱واحد و طرح صنعتی موفق شدند بیش از ۱۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات برای رفع نقدینگی دریافت کنند. این در حالی است که در گذشته منابع مالی سرشار، صرف طرح‌های غیر کار‌شناسی مانند بنگاه‌های زودبازده و مسکن مهر شده بود و در نتیجه آن معوقات بانکی از ۵ هزار میلیارد تومان در سال ۸۴ به بالای ۱۵۰ هزار میلیارد تومان در سال ۹۲ رسیده بود. برای ارزیابی شاخص‌های اقتصادی در کشور باید به آمارهای رسمی رجوع کرد. با استناد به همین آمار‌ها تنها در سال گذشته ۴۷۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات به بخش‌های مختلف اقتصادی پرداخت شد. این اقدامات نشان از عزم دولت برای حل بحران صنایع درکشور دارد. اگر چه با چالش‌های جدی در این مسیر مواجه خواهد بود.
اگر موافق باشید بحث را مصداقی‌تر ادامه دهیم. در حال حاضر به گواه بسیاری از کارنشاسان، صنعت پوشاک و نساجی یکی از مغموم‌ترین صنایع کشور هستند. پای درد دل تولید کنندگان این بخش هم که بنشینیم مشکلات متعددی را برای این بخش عنوان می‌کنند که درواقع همه این مشکلات نیز به آن‌ها تحمیل شده است. به نظر شما مشخصا برای صنعت پوشاک و ارتقاء جایگاه این صنعت تعیین کننده، چه اقدام تاثیر گذاری از دست دولت ساخته است؟
اصلی ترین مانع صنعت پوشاک در کشور آن است که دست و پای تولید کنندگان بسته است. در ایران صنعت مدلینگ وجود ندارد. طراحی پوشاک در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه از جمله ترکیه به شوخی بزرگ شبیه است. پس اگر منظورتان از دولت، وزارت صنایع است که من به شما می‌گویم خود این وزارت‌خانه هم در کار صنعت پوشاک مانده است.
با این اوصاف شما چشم‌اندازی برای صنعت پوشاک در ایران متصور هستید؟
باید واقع بین بود. سالهاست تولید کنندگان و صنعت‌گران پوشاک در ایران با وجود تمام مشکلات سعی کرده‌اند از حرکت باز نایستند و به تولیدادامه دهند. اما واقعیت آن است که ایران به دلیل مشکلات ساختاری و معضلاتی که به تولید کنندگان تحمیل می‌شود در صنعتی نظیر پوشاک با مشکلات زیادی دست به گریبان است. سالهاست آمار ثابتی در خصوص واردات پارچه چادر مشکی از چین به ایران شنیده می‌شود. یعنی ایران که کشوری اسلامی است برای اصلیترین کالای مورد نیاز خود یعنی پارچه چادر مشکی نیازمند واردات است. شاید بتوان گفت که بازار مصرف پارچه در ایران، کشورهایی نظیر چین و ترکیه را به برترین‌های تولید پارچه در دنیا تبدیل کرده است. کارشناسانی که در این زمینه تحقیق کرده‌اند، می‌گویند در صورت توجه و ظرفیت سازی در صنعت پوشاک، می‌توان رقمی در حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار شغل با اتکا به صنعت پوشاک ایجاد کرد. یعنی این صنعت می‌تواند اوضاع اشتغال را زیر و رو کند. این در حالیست که نه تنها ظرفیت‌سازی در صنعت پوشاک کشور صورت نگرفته، بلکه در مقابل به دلیل مشکلات تحمیلی ما در حال از دست دادن اندک واحدهای تولیدی فعال در این صنعت هستیم.
